ศีล 5 ในวรรณคดี: ข้อคิดจากสุนทรภู่สู่การใช้ชีวิตปัจจุบัน

20 มีนาคม 2568

ศีล 5 ในวรรณคดี: ข้อคิดจากสุนทรภู่สู่การใช้ชีวิตปัจจุบัน

คำนำ บทกลอนของสุนทรภู่เป็นแหล่งวัฒนธรรมที่อุดมไปด้วยคำสอน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่อง "ศีล 5" ซึ่งเป็นหลักปฏิบัติพื้นฐานในพระพุทธศาสนาที่เน้นการใช้ชีวิตอย่างมีคุณธรรมและการพิจารณาการกระทำอย่างรอบคอบ สุนทรภู่ได้สะท้อนผลกระทบของการไม่ปฏิบัติตามศีล 5 ในด้านต่าง ๆ เช่น การดื่มสุรา การประพฤติผิดในกาม และการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต ด้วยภาษาที่เข้าใจง่ายและมีพลัง

สะท้อนคุณค่าศีล 5 ผ่านกลอนสุนทรภู่

ละเว้นจากการดื่มสุรา: สุนทรภู่บรรยายโทษของการดื่มสุราอย่างละเอียดใน "นิราศภูเขาทอง"

 

"ถึงโรงเหล้าเตากลั่นควันโขมง

มีคันโพงผูกสายไว้ปลายเสา

โอ้บาปกรรมน้ำนรกเจียวอกเรา

ให้มัวเมาเหมือนหนึ่งบ้าเป็นน่าอาย"

 

ความทุกข์และบาปกรรม: การดื่มสุรานำมาซึ่งความรู้สึกเหมือนตกอยู่ในน้ำนรก ก่อให้เกิดความทุกข์ทรมานทั้งกายและใจ

การขาดสติ: สุราทำให้มึนเมา ขาดสติสัมปชัญญะ จนดูเหมือนคนบ้า

ความน่าอาย: การขาดสติจากการดื่มสุรานำมาซึ่งพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมและน่าอับอาย

การตีความและประยุกต์ใช้ในปัจจุบัน:

การมีสติ: บทกลอนนี้เตือนให้พิจารณาถึงผลกระทบของการกระทำก่อนที่จะลงมือทำ การดื่มสุราอาจนำมาซึ่งผลเสียต่อสุขภาพ การเงิน และความสัมพันธ์

ความรับผิดชอบ: การละเว้นจากการดื่มสุราแสดงถึงความรับผิดชอบต่อตนเองและผู้อื่น การมีสติช่วยให้เราสามารถควบคุมตนเองและหลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงได้

การสร้างสังคมที่ดี: การลดละเลิกอบายมุข เช่น สุรา เป็นการสร้างสังคมที่สงบสุขและน่าอยู่ การมีสติและรับผิดชอบต่อตนเองจะช่วยลดปัญหาอาชญากรรมและความรุนแรงในสังคมได้

นอกจากนี้ การละเว้นจากการดื่มสุรายาเมา เป็นส่วนหนึ่งของศีล 5 ซึ่งเป็นหลักปฏิบัติพื้นฐานในการอยู่ร่วมกันในสังคมอย่างมีความสุข การรักษาศีล 5 อย่างสม่ำเสมอจะช่วยสร้างนิสัยแห่งความรับผิดชอบในการกระทำ

 การประพฤติผิดในกาม: สุนทรภู่เสนอข้อคิดเกี่ยวกับการละเว้นจากการประพฤติผิดในกาม ซึ่งเป็นศีลข้อที่ 3 ใน "นิราศเมืองเพชร"

 

"อันกาเมสุมิจฉานี่สาหัส

จะฝากวัดไว้กะพระสละถวาย

อันคู่เขาเราหนอไม่ขอกราย

แต่แม่หม้ายจำจะคิดสิทธิ์แก่ตัว"

 

ความรุนแรงของกาเมสุมิจฉา: สุนทรภู่กล่าวว่าการประพฤติผิดในกามเป็นเรื่องร้ายแรง 

การละเว้นและการสละ: สุนทรภู่ตั้งใจที่จะละเว้นการประพฤติผิดในกาม และฝากเรื่องนี้ไว้กับวัดและพระสงฆ์ 

การไม่ล่วงเกินคู่ครอง: สุนทรภู่ตั้งใจที่จะไม่ล่วงเกินคู่ครองของผู้อื่น 

ข้อยกเว้นสำหรับหญิงหม้าย: สุนทรภู่แสดงความลังเล โดยระบุว่าอาจจะคิดถึงสิทธิ์ของตนเองที่มีต่อหญิงหม้าย 

การตีความและประยุกต์ใช้ในปัจจุบัน:

ความซื่อสัตย์ในความสัมพันธ์: บทกลอนนี้เน้นย้ำถึงความสำคัญของการรักษาความซื่อสัตย์ในความสัมพันธ์และการให้เกียรติคู่ครองของตนเองและผู้อื่น

การควบคุมความต้องการทางเพศ: การละเว้นจากการประพฤติผิดในกามเป็นการฝึกฝนการควบคุมตนเองและความต้องการทางเพศของตนเอง การมีสติและความยับยั้งชั่งใจเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากความสัมพันธ์ที่ไม่เหมาะสม

การให้เกียรติซึ่งกันและกัน: การไม่ล่วงเกินคู่ครองของผู้อื่นแสดงถึงการให้เกียรติและเคารพในสิทธิส่วนบุคคลของผู้อื่น การสร้างความสัมพันธ์ที่ดีต้องเริ่มต้นจากการให้เกียรติซึ่งกันและกัน

ความรับผิดชอบต่อสังคม: การประพฤติผิดในกามอาจนำมาซึ่งปัญหาทางสังคมต่างๆ เช่น การทำลายครอบครัว การเกิดปัญหาเด็กและเยาวชน การละเว้นจากการประพฤติผิดในกามจึงเป็นการแสดงความรับผิดชอบต่อสังคมโดยรวม

นอกจากนี้ การละเว้นจากการประพฤติผิดในกามเป็นส่วนหนึ่งของศีล 5 ซึ่งเป็นหลักปฏิบัติพื้นฐานในการอยู่ร่วมกันในสังคมอย่างมีความสุข การรักษาศีล 5 อย่างสม่ำเสมอจะช่วยสร้างนิสัยแห่งความรับผิดชอบในการกระทำ

 ละเว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต: ศีลข้อที่ 1 ซึ่งเป็นการละเว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต ก็ได้ถูกกล่าวถึงในผลงาน "พระอภัยมณี"

 

"อย่าฆ่าสัตว์ตัดชีวิตคิดอุบาย

จะจำตายตกนรกอเวจี"

 

ผลกรรมของการฆ่าสัตว์: การฆ่าสัตว์ตัดชีวิตจะนำไปสู่การตกนรกอเวจี 

การตีความและประยุกต์ใช้ในปัจจุบัน:

ความเมตตาและความเห็นอกเห็นใจ: บทกลอนนี้เน้นย้ำถึงความสำคัญของความเมตตาและความเห็นอกเห็นใจต่อสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ  การละเว้นจากการฆ่าสัตว์เป็นการแสดงออกถึงความเมตตาและความปรารถนาดีต่อทุกชีวิต

การเคารพชีวิต: การไม่ฆ่าสัตว์เป็นการเคารพสิทธิในการมีชีวิตของสัตว์ทุกชนิด  การตระหนักว่าสัตว์ก็มีความรู้สึกเจ็บปวดและความกลัวเช่นเดียวกับมนุษย์ ทำให้เราไม่เบียดเบียนหรือทำร้ายพวกมันโดยไม่จำเป็น

การสร้างสันติ: การละเว้นจากการฆ่าสัตว์มีส่วนช่วยในการสร้างสังคมที่สงบสุขและปราศจากความรุนแรง การลดการเบียดเบียนชีวิตอื่นเป็นการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างมนุษย์กับสัตว์ และเป็นการส่งเสริมความเมตตาในสังคม

การพัฒนาตนเอง: เด็กหญิงสุภาวรรณกล่าวถึงการเปลี่ยนแปลงของตนเองจากคนที่เคยฆ่ามดด้วยความหมั่นไส้ กลายมาเป็นคนที่ตระหนักว่าสัตว์ก็รักชีวิตและกลัวตายเหมือนกัน 

7 กิจวัตรความดี พัฒนาชีวิต : ด.ญ.สุภาวรรณ น้อยภูมิ (น้องมิ้นท์)

นอกจากนี้ การละเว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวิตเป็นส่วนหนึ่งของศีล 5 ซึ่งเป็นหลักปฏิบัติพื้นฐานในการอยู่ร่วมกันในสังคมอย่างมีความสุข  การรักษาศีล 5 อย่างสม่ำเสมอจะช่วยสร้างนิสัยแห่งความรับผิดชอบในการกระทำ โครงการโรงเรียนรักษาศีล 5 สนับสนุนการพัฒนาเยาวชนให้เป็นคนดี มีศีลธรรม โดยมี 7 กิจวัตรความดีเป็นกรอบแนวคิดในการปฏิบัติ

 

ความสำคัญของศีล 5 ในชีวิตปัจจุบัน

การระลึกถึงคำสอนเหล่านี้ในยุคปัจจุบันมีความสำคัญอย่างยิ่ง ศีล 5 ไม่เพียงแต่ช่วยให้เราเป็นคนดีในสายตาผู้อื่น แต่ยังช่วยให้เรามีสติและการพิจารณาที่ดีต่อการกระทำของตนเอง ทำให้เราสามารถอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมได้อย่างสงบและเป็นมิตร การรักษาศีล 5 อย่างสม่ำเสมอจะสร้างนิสัยแห่งความรับผิดชอบในการกระทำ

 

ข้อคิดสู่การปฏิบัติ

การมีสติ: การพิจารณาผลกระทบของการกระทำก่อนลงมือทำ

ความเมตตา: การไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น

ความเข้าใจ: การสร้างความเข้าใจและความเห็นอกเห็นใจในหมู่คณะ

 

สรุป ผ่านกลอนของสุนทรภู่ เราได้เรียนรู้ว่าการปฏิบัติตามศีล 5 ไม่เพียงแต่ป้องกันความทุกข์ส่วนตัว แต่ยังช่วยเสริมสร้างความเข้าใจและความเมตตาในหมู่คณะ ซึ่งเป็นคุณธรรมที่สำคัญในการสร้างสังคมที่อยู่อาศัยได้ด้วยความสงบสุข การนำหลักศีล 5 มาใช้ในชีวิตประจำวันจึงเป็นการสร้างรากฐานที่มั่นคงให้แก่ตนเองและสังคมโดยรวม

 

7 กิจวัตรความดีประกอบด้วย

https://www.sila5.com/detail/index2/index

รับชมสื่อต่าง ๆ เกี่ยวกับ 7 กิจวัตรความดีได้ที่

https://sila5.com/media/

บทความที่เกี่ยวข้อง
Facilitation สู่การสร้างห้องเรียนแห่งความสุข: มุมมองจากคุณครูภาคสนาม:
https://sila5.com/blog/blog/detail/var/64w2d4

ครูเสกสันต์ ณ.เชียงใหม่ จากครูดุสู่ครูใจดี : เส้นทางการสร้างห้องเรียนแห่งความสุข
https://sila5.com/blog/blog/detail/var/64w2e4

ครูกาญจนา จารีย์ สอนเด็กให้ทำงานเป็นทีมด้วยผู้นำ 4 ทิศ: จากความเงียบ...สู่พลังแห่งการเรียนรู้
https://sila5.com/blog/blog/detail/var/64x264

ครูถาวร ศรีทุม จากความคาดหวัง สู่ความเข้าใจ : ความสุขของครูที่นักเรียนกล้าเข้าหา
https://sila5.com/blog/blog/detail/var/64w2f4

ครูสมหทัย แคว้นไธสง เปิดประตูสู่ความเข้าใจ : การใช้การฟังเชิงลึกเพื่อเปลี่ยนแปลงห้องเรียน
https://sila5.com/blog/blog/detail/var/64x274

ครูอลิศรา โพธิ์กิ่ง การสร้างภาวะความเป็นผู้นำในรั้วโรงเรียน : เรื่องการสื่อสารที่ดี
https://sila5.com/blog/blog/detail/var/64x284

 

 

#7กิจวัตรความดี #ห้องเรียนแห่งความสุข #เครื่องมือพัฒนานักเรียน #โรงเรียนรักษาศีล5

 

---